پسته به عنوان یکی از مهمترین انواع خشکبار در ایران و جهان محسوب میشود. منشأ درخت پسته با نام علمی Pistacia به احتمال قوی مرکز و شرق آسیا می باشد. این خشکبار دارای گونه های مختلفی است. در حال حاضر در ایران بیش از 70 ژنوتیپ و رقم مختلف از پایه ماده و نر وجود دارد که این کشور را تبدیل به یکی از اصلی ترین منابع ژرم پلاسم این محصول در جهان کرده است. پسته در مقابل خشکی و هوای گرم بسیار مقاوم می باشد ، از اینرو بیشترین رشد این محصول در مناطق مرکز تا جنوب شرق ایران است. در این مطلب قصد داریم در مورد سورتینگ پسته، دستگاه سورتر پسته و در کل این خشکبار پرطرفدار و مقوی بیشتر بدانیم. مواردی که بر روی آنها صحبت خواهیم کرد به شرح زیر است:
- انواع پسته
- میزان واردات و صادرات
- شهرهای تولید کننده و معرفی محصولات آنها
- کشورهای تولید کننده و معرفی محصولات آنها
- قیمت
- نحوه سورتینگ پسته
انواع پسته
پسته ایرانی به چندین شکل تقسیم بندی می شود. اولین تقسیم بندی از لحاظ ظاهر این محصول بوده که بر اساس آن به دو گروه فندقی و بادامی تقسیم میشود. برخی از ارقام این محصول مانند کله قوچی در گروه فندقی و برخی دیگر مانند ارقام اکبری، احمد آقایی، ممتاز، سفید نوق به عنوان بادامی تقسیم بندی میشوند.
در تقسیم بندی دوم این محصول بر اساس زمان گلدهی طبقه بندی میشود. بر این اساس برخی پستهها زود گل (سفید نوقی و کله قوچی) متوسط گل (اوحدی، احمد آقایی، بادامی زرند) و دیرگل (اکبری و قزوینی) هستند. در تقسیم بندی سوم زمان رسیدن محصول مد نظر بوده و بر اساس آن بسیار زودرس: تولید محصول تا 31 مرداد ( قزوینی بسیار زودرس)، زودرس: تولید محصول 1-10 شهریور (قزوینی زود رس و اوحدی)، متوسط رس: تولید محصول 11-20 شهریور ( کله قوچی، بادامی، شاه پسند و خنجری)، دیر رس: تولید محصول 21-31 شهریور (اکبری و احمد آقایی) و بسیار دیر رس: تولید محصول 1-10 مهر (جندقی و ابراهیمی) وجود دارد.
به طور کلی در ایران حدود 90 رقم از این محصول وجود دارد که برخی از آنها گوی سبقت را از مابقی ربوده و اکنون به صورت گسترده‌تر تولید میشوند. در ادامه به معرفی معروفترین پستههای تولید شده در ایران میپردازیم.
پسته اکبری:
پسته اکبری یا عبدالهی دارای بیشترین ارزش تجاری از میان ارقام این محصول ایران است. از نظر ظاهر این محصول بادامی شکل، کشیده و درشت است. این محصول در بازارهای جهانی به پسته فوق العاده بلند (Super Long Pistachio) نیز معروف است. مهمترین تولید کنندگان نیز فیض آباد خراسان،رفسنجان و انار سیرجان هستند.
پسته کله قوچی:
این پسته به حاج شریفی نیز معروف است چراکه برای اولین بار در روستای دهنو رفسنجان توسط شخصی با نام حاج علی شریفی شناسایی شده است. کرمان بزرگترین تولید کننده این نوع است. همانطور که از نام آن پیداست نوعی پسته گرد و درشت است که طعم خاص خودش را دارا میباشد.
پسته احمد آقایی:
این پسته توسط شخصی به نام احمد آقا فروتن در منطقه احمدیه نوق شناسایی شد. این رقم از نظر تجاری بسیاری مهم بوده و به طور گسترده ای کشت میشود. از لحاظ ظاهر دارای میوه ای بادامی شکل و درشت بوده که از مغزی قرمز رنگ و پوستی سفید برخوردار است.
پسته اوحدی ( فندقی):
این پسته نیز جزو ارقام تجاری در ایران بوده که توسط شخصی به نام مهدی اوحدی در روستای فتح آباد رفسنجان شناسایی شده است. این رقم بسیار سازگار بوده و به همین دلیل گسترش فراوانی پیدا کرده است. رفسنجان حدود 60 تا 70 درصد پسته کاری را به خود اختصاص داده است. ظاهر این رقم کروی و گرد است.
میزان واردات و صادرات پسته
در حال حاضر پسته 5/1 میلیارد دلار ارز کشور را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که بخش عمده ( 98 درصد) محصول به صورت خام صادر شده و در دیگر کشورها فرآوری روی آن صورت گرفته و به فروش میرسد. متاسفانه در سالهای اخیر به دلیل شرایط آب و هوایی و سرمازدگی زمستانی تولید این محصول با مشکلاتی مواجه شده است که کاهش صادرات آن را در پی داشته است. آلمان یکی از کشورهایی است که صادرات این محصول به آن انجام میشود. این کشور خریدار گرانترین پستههای ایران بوده است. در سال 96 این کشور 145 میلیون دلار از پسته ایران را خریداری کرده است. اما در سال 97 با کاهش صادرات این محصول، میزان پسته صادراتی به آلمان حدود 50 میلیون دلار بوده است. علت این کاهش 65 درصدی نقل و انتقال پول از طریق بانکهای معتبر جهانی، کاهش تولید محصول به دلایل آب و هوایی و گرانتر شدن قیمت داخلی این محصول بوده است. بعد از آلمان مهمترین کشورهای خریدار این محصول ایرانی، عراق ( 25 میلیون دلار)، قزاقستان ( 15 میلیون دلار)، امارات (16 میلیون دلار) و سپس هند، اسپانیا و روسیه میباشند. کشور اسپانیا معمولا ارزانترین پستههای ایران را خریداری میکند.
مراکز تولید پسته (شهرها) و معرفی محصولات آنها
رفسنجان و کرمان دو قطب تولید پسته ایران محسوب میشوند و رتبه اول را در میان شهرهای ایران از این لحاظ دارا هستند. با وجود اینکه شهر رفسنجان را به عنوان محل اصلی تولید این محصول میدانند، اما شهر کوچک انار که در 90 کیلومتری رفسنجان واقع شده است، بشترین محصول صادراتی کشور را تولید میکند. پسته انار دارای کیفیتی مرغوبتر نسبت به سایر محصولات بوده و بنابراین به سرعت جای خود را در بازاراهای تجارت جهانی پسته باز کرده است. دیگر مکان تولید گسترده این محصول استان مرکزی است که با داشتن 11 هزار هکتار باغ پسته در تجارت این محصول نقش مهمی دارد. در این استان شهرستان زرندیه دارای 8 هزار هکتار و شهرستان ساوه دارای 2 هزار هکتار از باغهای پسته میباشند. پسته زرندیه از نوع ارگانیک بوده و به همین دلیل در بازارهای اروپا بسیار شاخص است. علاوه بر این شهرهای خلیل آباد، کاشمر و بردسکن خراسان رضوی، بخشهایی از خراسان جنوبی، سمنان، قزوین نیز سهمی از محصول تولیدی ایران را دارا هستند.
کشورهای تولیدکننده و معرفی محصولات آنها
کشور آمریکا و ایران اصلی ترین کشورهای صادرکننده پسته به دیگر نقاط جهان محسوب میشوند. در حال حاضر بخش عمده صادرات این محصول ( 70 تا 80 درصد تولید سالانه) در اختیار آمریکا و ایران است. شاید برایتان جالب باشد بدانید آغاز کشت این محصول در آمریکا مربوط به دهه 1930 و توسط کشت بذر پسته ایرانی بوده است. بعد از نوامبر 1979 و جریان گروگانگیری در سفارت آمریکا در تهران و شروع تحریمهای آمریکا بر علیه ایران پسته کاری در آمریکا رونق گرفت. تا مدتها پسته آمریکایی رقیب بلامنازع محصول ایران بود و جای آن گرفت. اما در سال 2014 با آغاز مشکلات آب و هوایی در آمریکا، 50 درصد از محصول تولیدی این کشور از بین رفت و مسیر برای تجارت پسته ایرانی هموارتر شد. نکته قابل توجه اینکه با وجود یکسان بودن نژاد پسته ایرانی و آمریکایی اما طعم محصول ایرانی چیز دیگری است. این نشان دهنده توان بالای ایران برای به دست گرفتن بالاترین موقعیت صادرات این محصول است که باید با برنامه ریزی اصولی به آن دست یافت.
بعد از ایران ترکیه با صادرات 170 هزار تن از این محصول در مکان سوم جهانی قرار دارد و رقیب مهمی برای ایران محسوب میشود. اگرچه چین نیز با توجه به سیاستهای اخیرش تولید این محصول را بسیار افزایش داده و میتواند برای ایران و آمریکا خطری جدی محسوب شود.
در حال حاضر تولید پسته در ایران حدود 200 هزار تن است که حدود 90 درصد آن در داخل مصرف نشده و صادر میشود. از این طریق سالانه حدود 1/4 تا 1/7 میلیارد دلار درآمدزایی برای ایران صورت میگیرد.
قیمت انواع مختلف پسته
قیمت این محصول بر اساس نوع آن و چندین شاخصه دیگر قابل تغییر است. از پارامترهایی که میتوان برای قیمت این محصول موثر دانست میتوان به درصد توچین ( محصولات دو سر چاک داخل بار بر حسب درصد)، درصد دهان بست محصول، میزان محصولات یک بر چاک، ظاهر کلی ، آفتابی بودن محصول وسایز که از تقسیم 5/142 گرم پسته بر 5 حاصل میشود. مشخص است که هرچه پسته درشت تر باشد قیمت بیشتری دارد.
از طرفی پسته های صادراتی بر حسب داشتن استاندارد آفلاتوکسین، درصد دهان بستی محصول، درصد نخودو بودن (محصولات زرد رنگ و کوچک پسته در بار)، ظاهر و نوع و سایز میتوانند متفاوت باشند.
بدون توجه به سایز این محصول، قیمت کلی ارقام ایرانی از زیاد به کم به ترتیب زیر است: اکبری، کله قوچی، احمد آقایی، بادامی، فندقی و کوهی
همانطور که قبلا گفته شد، رقم اکبری بهترین رقم تولیدی در ایران است که به دلیل داشتن ویژگیهای شاخصی همچون کشیدگی و طعم عالی بسیار مورد توجه است. این محصول به دو شکل معمولی و دستچین شده عرضه میگردد که مسلما قیمت نوع دستچین شده به دلیل تفکیک پسته های خندان از دیگر محصولات قیمت بالاتری دارد. در حال حاضر این محصول در رفسنجان بیشترین میزان تولید را دارد و به معنای واقعی رقم اکبری را با کیفیت و درجه بالایی ارائه میدهد.
نحوه سورتینگ پسته
در گذشته این محصول به صورت سنتی فرآوری می شده است. این امر باعث می شد که در مراحل جداسازی آن اصول بهداشتی آن طور که باید رعایت نشود. از طرف دیگر به علت نقص در مدیریت فرایند تفکیک، مقدار ضایعات این محصول مانند پوست تر، مشکلات ظاهری، انواع آلوده به سم آفلاتوکسین و غیره بسیار زیاد بوده است. اما امروزه با تولید دستگاه سورتر ، فرایند تفکیک و جداسازی این محصول و آماده سازی آن به همان شکلی که مطلوب مصرف کننده می باشد، میسر شده است. سورتر این محصول انواع متفاوتی دارد که میتوانند تفکیک و جداسازی پسته را انجام دهند.
این دستگاه عمل جداسازی این محصول را بر اساس تفکیک رنگ انجام میدهد. این دستگاه نوعی سورتر لیزری محسوب میشود. عملکرد آن به این شکل است که طبق برنامهای که از قبل به دستگاه داده میشود، دستگاه محصول با رنگ مورد نظر را از محصولات با رنگهای غیر اصلی جدا میکند و در نهایت یک محصول یکدست از لحاظ رنگ وجود خواهد داشت. در این دستگاه دو دوربین بسیار قوی در دو طرف هر کانال مستقر شدهاند.
دستگاه کالرسورتر پسته
- سورتر حوض خشک
این دستگاه بر اساس هوا و لرزش عمل کرده و برای جداسازی انواع پوک (زمانیکه مغز کمتر از 25 درصد کل پسته را تشکیل داده باشد)، ریز، نیم مغز و مابقی ضایعات مانند سنگ مورد استفاده قرار میگیرد.
- دستگاه پوک گیر
این دستگاه بر اساس جریان هوا عمل کرده و انواع پوک و ناخالصیهای سبکتر را از انواع سالم سنگین جداسازی میکند.
- دستگاه سورتر حوض آب
تفکیک و جداسازی این محصول توسط این دستگاه بر اساس پارامتر وزن است. در این دستگاه سورتر نیز انواع سبک از سنگین جداسازی میشوند. تفاوت این دستگاه با دستگاه حوض خشک در این است که آب اساس جداسازی محصولات در این دستگاه میباشد. در این دستگاه بعد از جداسازی انواع سالم باید رطوبت آنها گرفته شود. انواع ناسالم و ناخالصیها نیز توسط جریان آب جدا میشوند.
- پوست کن
این دستگاه عمل پوست کردن این محصول، جدا کردن ضایعات و ناخالصی ها را انجام می دهد.
برای دریافت جدیدترین اطلاعات ماشین‌آلات سورتینگ پسته روی لینک زیر کلیک کنید:
